UŻYTECZNE INFORMACJE

Skóra i okrywa włosowa Pchły i kleszcze Choroby od-kleszczowe Schorzenia skóry Rodzaje ran
i postępowanie z ranami

BUDOWA I FUNKCJE SKÓRY I OKRYWY WŁOSOWEJ

SKÓRA

Skóra jest bardzo dużym, rozległym i niezwykle ważnym narządem. U ludzi stanowi do 15% masy ciała, u zwierząt nawet do 24% (12-24%). Pełni szereg istotnych funkcji w tym ochronnych, regulacyjnych i wydzielniczych. Stanowi barierę zarówno oddzielającą organizm od środowiska, jak i go z nim komunukującą.

FUNKCJE SKÓRY:

Stanowi mechaniczną barierę ochronną przed czynnikami środowiskowymi, bodźcami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi.
Reguluje równowagę wodno-elektrolitową.
Reguluje temperaturę wewnętrzną ciała m.in. dzięki funkcjom łożyska naczyniowego i okrywy włosowej.
Odbiera bodźce czuciowe, zawiera receptory dotyku, temperatury, bólu i świądu.
Pełni funkcję wydzielniczą – gruczoły łojowe, potowe i zapachowe.
Uczestniczy w syntezie witaminy D.
Wytwarza struktury keratynowe tj. włosy/sierść i paznokcie/pazury.
Reguluje temperaturę wewnętrzną ciała m.in. dzięki funkcjom łożyska naczyniowego i okrywy włosowej.
Pełni funkcję mechanicznej i chemicznej bariery przeciwko drobnoustorjom, bakteriom i grzybom.
Pełni funkcję immunologiczną, zapewniając odporność miejscową (komórki Langerhansa – komórki dendryczne, prezentujące antygen).
Zawiera komórki barwnikowe (melanocyty) – determinuje barwę skóry i włosa.

BUDOWA SKÓRY:

Skóra zbudowana jest z 3 podstawowych warstw – od zewnątrz:

Epidermy – pięciowarstwowy naskórek (od zewnątrz: warstwa rogowa, warstwa jasna, warstwa ziarnista, warstwa kolczysta, warstwa podstawna).

Dermy – skóra właściwa.

Hipodermy – tkanka podskórna.

Każda z tych warstw pełni ściśle określone funkcje chociaż niektóre zawarte w nich struktury (np. gruczoły potowe, łojowe czy mieszki włosowe) przenikają się warstwowo. Skóra pokrywająca uszy, wargi, powieki czy opuszki łap rożni się budową od skóry pokrywającej pozostałe części ciała np. komórki Merkla zlokalizowane są jedynie w skórze opuszków łap.

Naskórek podlega ciągłym procesom wytwórczym i złuszczania się martwych komórek. Pełni szereg istotnych funkcji, zapewnia ciągłość i integralność skóry, wytwarza struktury keratynowe tj. włosy/sierść i paznokcie/pazury. W naskórku zlokalizowane są min. komórki barwnikowe (melanocyty), komórki dendryczne (Langerhausa – procesy odpornościowe), receptory nacisku i bólowe (komórki Merkla) oraz znajdują się ujścia gruczołów łojowych potowych, zapachowych i mieszków włosowych. Naskórek pokryty jest płaszczem tłuszczowo-lipidowym (emulsja naskórkowa), który odpowiedzialny jest min. za utrzymanie na odpowiednim poziomie równowagi kwasowo-zasadowej skóry (pH). Warstwa ta odpowiada również za stopień nawilżenia skóry.

Skóra właściwa. W warstwie tej znajduje się szereg funkcjonalnie określonych struktur: gruczoły łojowe, gruczoły potowe, gruczoły zapachowe, mieszki włosowe jak również naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy penetrujące do warstwy naskórka oraz tzw. mięśnie przywłosowe odpowiedzialne za „stroszenie” włosów . W skórze właściwej osadzone są włosy i pazury. W tej warstwie skóry występują także komórki układu odpornościowego: makrofagi, komórki dendryczne, leukocyty zasadochłonne oraz inne komórki jak fibroblasty wpływające min. na rozrost komórek warstwy rogowej czy komórki tuczne biorące udział w procesach odczynów alergicznych.

Tkanka podskórna pełni rolę podporową, chroni organizm przed niskimi temperaturami oraz stanowi rezerwę energetyczną (głównie tłuszcze). Zbudowana jest z tkanki łącznej luźnej (włókna kolagenowe tworzące luźną sieć) oraz tkanki tłuszczowej ( krople tłuszczu wypełniają sieć włókien kolagenowych).

pH SKÓRY:

pH skóry to stan równowagi kwasowo- zasadowej (lub kwasowość) na powierzchni warstwy rogowej czyli najbardziej zewnętrznej warstwy skóry. Kwasowość skóry regulowana jest min. wydzielniczością gruczołów skórnych głównie gruczołów potowych. U psów pot wydzielany przez gruczoły potowe nie uczestniczy w procesie termoregulacji tak jak to miejsce w odniesieniu do ludzi. Odpowiednie pH skóry warunkuje odporność skóry na infekcje bakteryjne i jest warunkiem niezbędnym do utrzymania homeostazy (stan równowagi fizjologicznej). pH skóry psów i kotów różni się znacznie od pH skóry ludzi jest bowiem wyraźnie wyższe tj. bardziej zasadowe. Podczas gdy średnia wartość pH powierzchni skóry ludzi wynosi 5,2 – 5,6; pH skóry psów waha się od 6,65 do 7,70. Zasadowy charakter skóry zwierząt stwarza znacznie lepsze, niż w przypadku skóry ludzkiej, warunki dla rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych, bakterii i grzybów.Jest to przyczyną, częstszego u zwierząt, występowania powikłań w postaci zakażeń bakteryjnych i/lub grzybiczych w przebiegu niektórych dermatoz. Podobnie powstałe rany (skaleczenia, pogryzienia itp.) są bardziej podatne na wikłające je zakażenia oportunistyczne i z tego min. powodu konieczne jest wdrażanie specjalnych procedur postępowania z ranami.

OKRYWA WŁOSOWA (SIERŚĆ)

Okrywa włosowa (sierść) spełnia istotne funkcje ochronne stanowiąc barierę izolacyjną oraz termoregulacyjną, jak również uczestniczy w odbieraniu bodźców środowiskowych (funkcja receptorowa) oraz wysyłaniu przekazów i informacji dla innych zwierząt (funkcja behawioralna).

Sierść składa się z kilku rodzajów włosów. Ich występowanie, rozmieszczenie, długość i gęstość jest różna u poszczególnych ras psów i kotów.

W okrywie włosowej występują długie, sztywne, centralnie usytuowane, pojedyncze włosy pierwotne otoczone kilkoma krótszymi włosami pierwotnymi tworzącymi okrywę, które z kolei otoczone są kilkunastoma mniejszymi i bardziej delikatnymi oraz miękkimi włosami tworzącymi tzw. podszerstek. U niektórych ras psów(owczarek niemiecki) włosy pierwotne otoczone są bardzo dużą ilością włosów wtórnych tworzących gęsty podszerstek, u innych ras (teriery) o krótkiej i szorstkiej sierści przeważają włosy pierwotne, z kolei u bokserów włosy pierwotne są znacznie skrócone, natomiast ilość włosów wtórnych, miękkich jest wyraźnie zwiększona co nadaje sierści psów tych ras specyficzny „miękki” charakter.

Barwa włosa zależy od obecności komórek barwnikowych zlokalizowanych w warstwie korowej włosa.

ORGANIZACJA OKRYWY WŁOSOWEJ

Strukturą jednostkową okrywy włosowej jest mieszek włosowy, w skład którego wchodzi jeden centralnie usytuowany włos pierwotny, kilka (do 5) okalających go krótszych włosów pierwotnych oraz kilka do kilkunastu miękkich włosów wtórnych . Każdy mieszek włosowy uzupełniany jest przez gruczoł łojowy i potowy oraz mięsień napinacz włosa, który odpowiedzialny jest za „stroszenie” sierści stanowiącej funkcję termoregulacyjną jak i behawioralną. U psów włosy pierwotne posiadają własne gruczoły potowe i łojowe oraz mięsień napinacz włosa. Mieszki tworzą tzw. zespoły włosowe tj. ich skupiska mieszków (kępki włosowe).

PCHŁY I KLESZCZE

NA SKÓRZE PSÓW I KOTÓW PASOŻYTOWAĆ MOŻE SZEREG OWADÓW,
STAWONOGÓW LUB ROZTOCZY:

Pchły (pchła kocia Ctenocephalides felis i pchła psia Ctenocephalides canis).
Wszy (wesz psia Linognathus setosus, wesz gryząca Felicola subrostrata).
Wszoły (wszoł psi Trichodectes canis).

Świerzbowce (świerzbowiec drążący Sarcoptes scabiei, świerzbowiec uszny Otodectes cynotis, świerzbowiec głowowy kotów Notoedres cati).
Nużeńce (Demodex spp.).
Kleszcze (Ixodes spp., Rhipicephalus sanguineus, Dermacentor reticulatus).

BYTUJĄC NA SKÓRZE
PASOŻYTY TE MOGĄ BYĆ PRZYCZYNĄ WIELU SCHORZEŃ W TYM:

Dermatologicznych będących wynikiem uszkodzenia lub podrażnienia skóry, lokalnych lub uogólnionych stanów zapalnych na skutek ukąszeń, zapaleń przydatków skóry, alergii, wtórnych infekcji bakteryjnych prowadzących do powierzchownego lub niejednokrotnie głębokiego ropnego zapalenia skóry.
Uszkodzenia aparatu słuchowego.
Utraty okrywy włosowej w postaci zmian lokalnych lub uogólnionych.
Zmian w zachowaniu się zwierząt które stają się bardziej niespokojne i pobudliwe.
Porażeń nerwów obwodowych na skutek działania toksyn (porażenie kleszczowe).

Żywiące się krwią pchły i kleszcze mogą przy silnej inwazji u szczeniąt i kociąt doprowadzić do znacznej utraty krwi prowadzącej do anemii.

Niektóre pasożyty mogą przenosić się ze zwierząt na ludzi ( np. świerzbowce – drążący Sarcoptes scabiei i głowowy kotów Notoedres cati) wywołując poważne schorzenia skóry. Inne są wektorami przenoszącymi zarazki (bakterie, wirusy, inne pasożyty) wielu groźnych chorób ludzi i zwierząt.

GŁÓWNYMI WEKTORAMI CHORÓB SĄ PCHŁY I KLESZCZE.

Użyteczne informacje: Pchła

PCHŁY

U psów i kotów spotykana jest najczęściej pchła kocia (Ctenocephalides felis) która pasożytuje również u ludzi. Pchły poza tym, że wywołują silne podrażnienia skóry prowadzące do alergicznego zapalenia skóry (APZS – Alergiczne Pchle Zapalenie Skóry) mogą być źródłem chorób wywoływanych przez bakterie i pasożyty:

Dipylydioza – tasiemczyca (Dipylidium caninum) występująca również u ludzi jako zoonoza.
Jersinioza (Yersinia enterocolityca, Yersinia pestis). Pchły są głównym wektorem bakterii Yersinia pestis wywołującej dżumę.

Leiszmanioza (Leishmania spp.). Choroba występuje u psów i ludzi. U zwierząt objawia się zmianą w zachowania, zanikami mięśni, utrata masy ciała – nie leczona prowadzi do śmierci zwierzęcia.
Choroba kociego pazura (CSD Cat Stratch Disease, Bartonella henselae), w postaci klinicznej występuje najczęściej u ludzi (dzieci, hodowcy kotów, lekarze weterynarii), charakteryzuje się stanami zapalnymi skóry w miejscu zadrapania i zapaleniem węzłów chłonnych (charakter lokalny lub uogólniony).

Pchły mogą również uczestniczyć w przenoszeniu tasiemców zarówno u ludzi jak i psów i kotów.

Użyteczne informacje: Kleszcz

KLESZCZE

Kleszcze są pasożytami żerującymi na skórze ludzi i zwierząt. Występują niemal w każdym środowisku (w lasach, na łąkach, w parkach, w przydomowych ogródkach) bytując na trawie lub niskich krzakach. W Polsce występują 3 podstawowe rodzaje kleszczy:

Ixodes ricinus, kleszcz pospolity zwany leśnym. Pasożytuje na ludziach, psach, kotach, dorosłych przeżuwaczach (bydło) i gryzoniach. Jest źródłem: boreliozy (choroba Lyme), babesziozy bydła,Ehrlichiozy i Bartonellozy psów i kotów.

Dermacentor reticulatus bytuje w lasach, parkach zaroślach przydomowych w miejscach ciemnych i wilgotnych. Pasożytuje na ludziach, psach i małych gryzoniach. Jest źródłem babeszjozy.

Rhipicephalus sanguineus nazywany kleszczem psim lub kenelowym. Głównym żywicielem są zwierzęta mięsożerne. Jest źródłem babesziozy, ehrlichiozy, hepatozoonozy, riketsiozy, hemobartonelozy.

Kleszcze przenoszą choroby wywoływane przez bakterie, wirusy i pasożyty.

Aby zarazić swojego żywiciela kleszcz musi go najpierw zlokalizować, przyczepić się do jego skóry i rozpocząć picie krwi. Picie krwi odbywa się w dwóch fazach: powolnej i gwałtownej. Największe ryzyko przeniesienia chorobotwórczych drobnoustrojów występuje w drugiej, gwałtownej fazie picia krwi (24-48 godzina żerowania). Kleszcz pozbywa się wówczas nadmiaru płynów pobranych wraz z krwią, wprowadzając je do rany żywiciela. Płyny te mogą zawierać różne chorobotwórcze drobnoustroje. Bardzo często również, w przypadku kleszczy pasożytujących na skórze ponad 24-48 godzin, transmisja chorób prowokowana jest niewłaściwym sposobem ich usuwania. (Dowiedz się więcej)

CHOROBY PRZENOSZONE PRZEZ KLESZCZE
I WYWOŁYWANE PRZEZ KLESZCZE

Borelioza – Choroba z Lyme (Borrelia burgdorferi) – najczęściej występująca choroba odkleszczowa u ludzi i zwierząt o wielopostaciowym przebiegu często z trwałymi powikłaniami.
Kleszczowe, wirusowe zapalenie mózgu i opon mózgowych (Flaviviridae) Choroba ludzi (głównie) i zwierząt. Charakterystyczne są objawy będące wynikiem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu i opon mózgowych, rzadziej rdzenia i opon mózgowo-rdzeniowych.
Babeszioza (Babesia canis) – Niezwykle groźna, choroba psów oraz kotów o bardzo ciężkim, często śmiertelnym przebiegu.

Hepatozoonoza (Hepatozoon canis) choroba psów o zróżnicowanym przebiegu klinicznym, prowadząca często do wyniszczenia organizmu (kacheksja).
Gorączka Q (Coxiella burnetti).
Ehrlihioza (Ehrlihia spp.) choroba psów, objawy są zróżnicowane, obserwuję się wysoką gorączkę, utratę masy ciała prowadzącą do anoreksji.
Hemobartonelloza (Haemobartonella felis, canis). Choroba psów i kotów w trakcie której dochodzi do rozpadu krwinek czerwonych i rozwoju anemii.
Porażenia nerwów obwodowych. Choroba ludzi, psów i kotów. Wywoływana jest toksynami wprowadzanymi do organizmu żywiciela przez pasożytujące kleszcze.

SCHORZENIA SKÓRY

Istnieje szereg schorzeń skóry określanych jako dermatozy. Dermatozy mogą być wywoływane przez szereg czynników zakaźnych takich jak grzyby, wirusy, bakterie(np. dermatozy ropne), mogą mieć charakter alergiczny (APZS, AZS), mogą również być wynikiem niewłaściwego żywienie (alergia pokarmowa, dermatozy metaboliczne), zaburzeń endokrynologicznych (np. syndrom Cushinga) lub nawet oddziaływania takich czynników zewnętrznych jak światło słoneczne. Schorzenia skóry mogą również dotyczyć okrywy włosowej prowadząc do miejscowych a nawet uogólnionych wyłysień.

Istotna rolę w występowaniu schorzeń skóry odgrywają również ektopasożyty (pchły, wszy, wszoły, świerzbowce, nużeńce, kleszcze). Pchły np. mogą być przyczyna występowania Atopowego Pchlego Zapalenia Skóry (APZS). Dość powszechnie występującej u psów nadwrażliwości na alergen pchli. Inwazja kleszczy może z kolei prowadzić do występowania ropnych stanów zapalnych skóry. Kleszcze są również źródłem szeregu poważnych chorób u psów i kotów. Dowiedz się więcej.

Chorobom skóry, najczęściej tym o podłożu alergicznym, bardzo często towarzyszy świąd. We wdrożonym postępowaniu leczniczym zaleca się również wspomagające stosowanie preparatów (szamponów, emulsji, lotionów) o działaniu przeciwświądowym i przeciwzapalnym Dowiedz się więcej.
W przebiegu dermatoz, w wielu przypadkach, dochodzi również do rozwoju infekcji bakteryjnych lub grzybiczych. Dotyczy to zarówno samej skóry jaki i/lub przydatków skóry (np. ropne zapalenie mieszków włosowych). Objawem może być min. pojawienie się przykrego zapachu skóry, sklejanie się sierści a często również wyłysienia. W postępowaniu stosuje się najczęściej celową antybiotykoterapię wspomaganą stosowaniem preparatów w postaci szamponów lub emulsji o połączonym działaniu przeciwbakteryjnym i grzybiczym oraz przeciwzapalnym. Dowiedz się więcej.

RODZAJE RAN
KLASYFIKACJA RAN

Rany można sklasyfikować ze względu na:

sposób ich powstania
rozległość i charakter ubytku skóry i/lub tkanek
stopień zanieczyszczenia mechanicznego i zakażenia bakteryjnego
czasu jaki upłynął od momentu powstania rany
występowanie towarzyszących ranie urazów w obrębie sąsiadujących tkanek

Otarcia – Najczęstszą formą ran są otarcia o różnej etiologii związane najczęściej z niewielkim ubytkiem naskórka. Niekiedy jednak dochodzi również do ubytków skóry właściwej i tkanek podskórnych.

Rany gryzione / szarpane – Powstają najczęściej w skutek pogryzienia lub działania czynników mechanicznych np. przy uwięźnięciu lub zakleszczeniu kończyny w „pułapkach” ( np. studzienki, kratki kanalizacyjne itp.). Przy próbie uwolnienia, często panicznej, kończyny dochodzi do rozerwania ciągłości skóry, mięśni a czasem do oderwania tkanek. Rany gryzione są traktowane jako bardzo zanieczyszczone zarówno mechanicznie jak i bakteryjnie.

Rany kłute – Są najczęściej ranami głęboko penetrującymi. Niektóre z ran kłutych posiadają otwory wylotowe i określone są wówczas jako rany przeszywające.

Rany darte – Powstają najczęściej na skutek silnych urazów mechanicznych (np. wypadki komunikacyjne). Mają charakter poważnego głębokiego uszkodzenia tkanek niejednokrotnie z oderwaniem tkanek. W przypadku tego typu ran dochodzi nierzadko również do odsłonięcia elementów szkieletowych (np. często, stawów kończyn). Są to najczęściej silnie zanieczyszczone rany.

Skaleczenia – Często występujące o różnej etiologii. W skaleczeniach dochodzi do przerwania ciągłości skóry (poszczególnych jej warstw lub całości). Często skaleczenia są ranami penetrującym do głębszych warstw tkanek (mięśnie) a niejednokrotnie do elementów szkieletowych. W tego typu ranach niejednokrotnie, dochodzi również do urazów naczyń krwionośnych, ścięgien, nerwów.

Rany postrzałowe – Mogą być niekiedy traktowane jako forma ran kłutych. Tego typu rany można najczęściej spotkać u psów myśliwskich.

Rany oparzeniowe – Tego typu rany mogą powstawać w wyniku oparzeń termicznych, chemicznych, elektrycznych a sporadycznie na skutek prowadzonej radioterapii. Wyróżnia się trzy stopnie ran oparzeniowych:

Oparzenia I stopnia – oparzenie powierzchowne, charakteryzuję się zaczerwienieniem skóry i niewielkim obrzękiem. Charakterystyczne jest, że temu stopniowi oparzenia towarzyszy silny ból.

Oparzenia II stopnia – oparzenia penetrujące aż do warstwy skóry właściwej. Na powierzchni skóry tworzą pęcherze. Towarzyszy temu silny ból. W zależności od stopnia penetracji czasem rozróżnia się oparzenia stopnia IIA i IIB.

Oparzenia III stopnia – oparzenia penetrujące głęboko do warstwy tkanki podskórnej w tym również mięśni. Na powierzchni skóry pojawia się czarny strup bądź może dochodzić do zwęglenia skóry a czasem również mięśni. Bolesność jest niewielka ale uszkodzenia tkanek są bardzo poważne, niejednokrotnie nieodwracalne (martwica).

Oddzielna kategorię ran stanowią Odleżyny. Powstają na skutek ciągłego i długotrwałego nacisku mechanicznego na tkanki miękkie. Prowadzi to do upośledzenia krążenia i metabolizmu komórkowego. U zwierząt, odleżyny powstają najczęściej w okolicy guzów biodrowych, kulszowych, wyrostku barkowego łopatki, bocznej powierzchni kości piszczelowej (kłykieć boczny), mostka, wyrostka łokciowego i guza piętowego. Istnieją różne klasyfikacje stopnia rozwoju odleżyn w zależności od obserwowanych zmian tj. od nieznacznych charakteryzujących się niewielkim zaczerwienieniem okolicy, nie blednącym pod uciskiem (w trakcie badania) aż do poważnych charakteryzujących się nieodwracalnymi zmianami w obrębie tkanek w postaci martwicy mięśni powięzi, a nawet stawów i kości.

RANY DZIELIMY RÓWNIEŻ ZE WZGLĘDU NA:

stopień ich zanieczyszczenia mechanicznego i/lub bakteryjnego.

W PRZYPADKU ZWIERZĄT:

ranami czystymi są jedynie rany chirurgiczne
wszystkie pozostałe należy traktować jako zanieczyszczone przy czym
stopień zanieczyszczenia zależy od rodzaju rany i czasu jaki upłynął od powstania rany

Szczególną rolę w zanieczyszczaniu ran odgrywają bakterie (komensalne bądź patogenne wprowadzone z zewnątrz) kolonizujące powierzchnię rany i doprowadzając do powstania tzw. Biofilmu Bakteryjnego – będącego główna przeszkodą w prawidłowym gojeniu się rany.

BIOFILM BAKTERYJNY

Biofilm w obrębie rany to połączone mikrokolonie bakteryjne (mogą to być różne rodzaje bakterii patogennych) tworzące wielowarstwową trójwymiarową strukturę otoczoną macierzą zewnątrzkomórkową.

Chroni bakterie i inne patogeny przed „szkodliwymi” dla nich czynnikami zewnętrznymi jak środki dezynfekcyjne, antybiotyki czy komórki układu odpornościowego.
Stwarza dogodne warunki dla ciągłej proliferacji już osiadłych bakterii oraz kolonizacji i rozwoju nowych bakterii lub innych patogenów.
Wpływa na rozprzestrzenianie się infekcji na sąsiadujące zdrowe tkanki.
Zaburza wymianę gazowa w ranie oraz blokuje komórkom gospodarza dostęp do substancji odżywczych.

Biofilm jest trwale i silnie związany z podłożem, usunięcie go z powierzchni rany zwykłym przemywaniem ( woda, woda z mydłem, płyn fizjologiczny) jest niemożliwe. Dlatego należy stosować odpowiednie środki pozwalające na jego skuteczne usunięcie i zapobieganie odtwarzaniu lub powstawaniu.

POSTĘPOWANIE Z RANAMI

Normalny, proces gojenie się ran przebiega w 3 powiązanych ze sobą etapach/fazach:

FAZIE ZAPALENIA

(wysiękowej poprzedzonej krótkotrwałą hemostazą)

FAZIE ZIARNINOWANIA I NASKÓRKOWANIA

(proliferacyjnej)

FAZIE DOJRZEWANIA

(przebudowy)

Zakaźne mikroorganizmy, resztki obcego materiału (np. zanieczyszczenia mechaniczne) czy tkanki martwicze usuwane są z rany w fazie zapalnej. Rana pokrywa się strupem, który chroni ją przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi w tym bakteriami. Głównymi czynnikami komórkowymi uczestniczącymi w tej fazie są płytki krwi (hemostaza), neutrofile i makrofagi. Faza zapalna trwa od 1 do 5 dni.

W fazie proliferacyjnej, procesy zapalne w ranie zostają zahamowane i rozpoczyna się proces wypełnianie ubytków tkanką ziarninową oraz proces angiogenezy. Faza proliferacyjna trwa od 5 do 21 dni i zaangażowane są w niej głównie fibroblasty, limfocyty, komórki śródbłonkowe i keratynocyty.

W ostatniej fazie, dojrzewania, dochodzi do reorganizacja struktury tkanki bliznowatej powstałej w drugiej fazie tj. do zmniejszenie i uelastycznienia powstałej blizny. Proces ten może trwać od 3 tygodni do nawet 2 lat. Szczególna rolę w tym procesie odgrywają fibroblasty.

Bardzo często jednak, taki proces gojenia się ran jest zaburzany przez szereg czynników zewnętrznych i wewnętrznych jak np. braki w odpowiedzi zapalnej w obrębie rany, opóźnienie angiogenezy czy ziarninowania będących wynikiem np. zaburzeń naczyniowo-sercowych, chorób metabolicznych, neuropatii czy niedożywienia. Ważnym czynnikiem zewnętrznym wpływającym na zaburzenie gojenia się ran jest silne zanieczyszczenie, łożyska rany, mechaniczne lub mikrobiologiczne. Szczególną rolę przypisuje się tworzącemu się w ranie biofilmowi bakteryjnemu.

SCHEMAT “T I M E”

Uwzględniając szereg problemów związanych z prawidłowym leczeniem ran, oraz na podstawie zebranych doświadczeń, specjaliści z EWMA (European Wound Managment Association) zaproponowali w 2003 ujednolicony schemat postępowania z ranami określany jako T I M E.

Skrót T I M E jest akronimem od pierwszych liter angielskich nazw określających różne procesy i zmiany (głównie patologiczne) zachodzące w ranach oraz określających sposób postępowania na różnych etapach gojenia się rany.

ZMIANY

Określa procesy i zmiany patologiczne zachodzące w ranach na różnych etapach

POSTĘPOWANIE

Każdy z punktów akronimu TIME odpowiada jednocześnie wytycznym EWMA dla właściwego postępowania w procesie leczenia rany na różnych etapach:

Użyteczne informacje: Schemat TIME

T I M E jest schematem dynamicznym podlegającym stałym modyfikacjom wynikającym zarówno z rozwoju wiedzy medycznej oraz nabywania doświadczeń przez lekarzy. I tak np. odkrycie szczególnej roli jaką odgrywa biofilm bakteryjny w opóźnieniu lub znacznym zaburzeniu gojenia się ran wymusiło uzupełnienie schematu o metody skutecznego zapobiegania tworzeniu się biofilmu w ranie lub zwalczania już powstałego. Opracowano zatem metody zwalczania biofilmu bakteryjnego – BBWC (Biofilm-Based Woun Care/Management). Jedną z takich skutecznych metod (wpisująca się w punkt T schematu T I M E) jest lawaseptyka tj. metoda irygacji ran specjalnymi preparatami skutecznie usuwającymi i zwalczającymi biofilm bakteryjny, jak również oczyszczającymi rany z wszelkich innych zanieczyszczeń biologicznych i/lub mechanicznych.