SKÓRA
Skóra jest bardzo dużym, rozległym i niezwykle ważnym narządem. U ludzi stanowi do 15% masy ciała, u zwierząt nawet do 24% (12-24%). Pełni szereg istotnych funkcji w tym ochronnych, regulacyjnych i wydzielniczych. Stanowi barierę zarówno oddzielającą organizm od środowiska, jak i go z nim komunikującą.
FUNKCJE SKÓRY:
- Stanowi mechaniczną barierę ochronną przed czynnikami środowiskowymi, bodźcami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi.
- Reguluje równowagę wodno-elektrolitową.
- Reguluje temperaturę wewnętrzną ciała m.in. dzięki funkcjom łożyska naczyniowego i okrywy włosowej.
- Odbiera bodźce czuciowe, zawiera receptory dotyku, temperatury, bólu i świądu.
- Pełni funkcję wydzielniczą – gruczoły łojowe, potowe i zapachowe.
- Uczestniczy w syntezie witaminy D.
- Wytwarza struktury keratynowe tj. włosy/sierść i paznokcie/pazury.
- Reguluje temperaturę wewnętrzną ciała m.in. dzięki funkcjom łożyska naczyniowego i okrywy włosowej.
- Pełni funkcję mechanicznej i chemicznej bariery przeciwko drobnoustorjom, bakteriom i grzybom.
- Pełni funkcję immunologiczną, zapewniając odporność miejscową (komórki Langerhansa – komórki dendryczne, prezentujące antygen).
- Zawiera komórki barwnikowe (melanocyty) – determinuje barwę skóry i włosa.
BUDOWA SKÓRY:
Skóra zbudowana jest z 3 podstawowych warstw – od zewnątrz:
Epidermy – pięciowarstwowy naskórek (od zewnątrz: warstwa rogowa, warstwa jasna, warstwa ziarnista, warstwa kolczysta, warstwa podstawna).
Dermy – skóra właściwa.
Hipodermy – tkanka podskórna.
Każda z tych warstw pełni ściśle określone funkcje chociaż niektóre zawarte w nich struktury (np. gruczoły potowe, łojowe czy mieszki włosowe) przenikają się warstwowo. Skóra pokrywająca uszy, wargi, powieki czy opuszki łap rożni się budową od skóry pokrywającej pozostałe części ciała np. komórki Merkla zlokalizowane są jedynie w skórze opuszków łap.
Naskórek podlega ciągłym procesom wytwórczym i złuszczania się martwych komórek. Pełni szereg istotnych funkcji, zapewnia ciągłość i integralność skóry, wytwarza struktury keratynowe tj. włosy/sierść i paznokcie/pazury. W naskórku zlokalizowane są m.in. komórki barwnikowe (melanocyty), komórki dendrytyczne (Langerhansa – procesy odpornościowe), receptory nacisku i bólowe (komórki Merkla) oraz znajdują się ujścia gruczołów łojowych potowych, zapachowych i mieszków włosowych. Naskórek pokryty jest płaszczem tłuszczowo-lipidowym (emulsja naskórkowa), który odpowiedzialny jest m.in. za utrzymanie na odpowiednim poziomie równowagi kwasowo-zasadowej skóry (pH). Warstwa ta odpowiada również za stopień nawilżenia skóry.
Skóra właściwa. W warstwie tej znajduje się szereg funkcjonalnie określonych struktur: gruczoły łojowe, gruczoły potowe, gruczoły zapachowe, mieszki włosowe jak również naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy penetrujące do warstwy naskórka oraz tzw. mięśnie przywłosowe odpowiedzialne za „stroszenie” włosów . W skórze właściwej osadzone są włosy i pazury. W tej warstwie skóry występują także komórki układu odpornościowego: makrofagi, komórki dendrytyczne, leukocyty zasadochłonne oraz inne komórki jak fibroblasty wpływające m.in. na rozrost komórek warstwy rogowej czy komórki tuczne biorące udział w procesach odczynów alergicznych.
Tkanka podskórna pełni rolę podporową, chroni organizm przed niskimi temperaturami oraz stanowi rezerwę energetyczną (głównie tłuszcze). Zbudowana jest z tkanki łącznej luźnej (włókna kolagenowe tworzące luźną sieć) oraz tkanki tłuszczowej (krople tłuszczu wypełniają sieć włókien kolagenowych).
PH SKÓRY:
pH skóry to stan równowagi kwasowo- zasadowej (lub kwasowość) na powierzchni warstwy rogowej czyli najbardziej zewnętrznej warstwy skóry. Kwasowość skóry regulowana jest m.in. wydzielniczością gruczołów skórnych głównie gruczołów potowych. U psów pot wydzielany przez gruczoły potowe nie uczestniczy w procesie termoregulacji tak jak ma to miejsce w odniesieniu do ludzi. Odpowiednie pH skóry warunkuje odporność skóry na infekcje bakteryjne i jest warunkiem niezbędnym do utrzymania homeostazy (stan równowagi fizjologicznej). pH skóry psów i kotów różni się znacznie od pH skóry ludzi jest bowiem wyraźnie wyższe tj. bardziej zasadowe. Podczas gdy średnia wartość pH powierzchni skóry ludzi wynosi 5,2 – 5,6; pH skóry psów waha się od 6,65 do 7,70. Zasadowy charakter skóry zwierząt stwarza znacznie lepsze, niż w przypadku skóry ludzkiej, warunki dla rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych, bakterii i grzybów. Jest to przyczyną, częstszego u zwierząt, występowania powikłań w postaci zakażeń bakteryjnych i/lub grzybiczych w przebiegu niektórych dermatoz. Podobnie powstałe rany (skaleczenia, pogryzienia itp.) są bardziej podatne na wikłające je zakażenia oportunistyczne i z tego m.in. powodu konieczne jest wdrażanie specjalnych procedur postępowania z ranami.
OKRYWA WŁOSOWA (SIERŚĆ)
Okrywa włosowa (sierść) spełnia istotne funkcje ochronne stanowiąc barierę izolacyjną oraz termoregulacyjną, jak również uczestniczy w odbieraniu bodźców środowiskowych (funkcja receptorowa) oraz wysyłaniu przekazów i informacji dla innych zwierząt (funkcja behawioralna).
Sierść składa się z kilku rodzajów włosów. Ich występowanie, rozmieszczenie, długość i gęstość jest różna u poszczególnych ras psów i kotów.
W okrywie włosowej występują długie, sztywne, centralnie usytuowane, pojedyncze włosy pierwotne otoczone kilkoma krótszymi włosami pierwotnymi tworzącymi okrywę, które z kolei otoczone są kilkunastoma mniejszymi i bardziej delikatnymi oraz miękkimi włosami tworzącymi tzw. podszerstek. U niektórych ras psów (owczarek niemiecki) włosy pierwotne otoczone są bardzo dużą ilością włosów wtórnych tworzących gęsty podszerstek, u innych ras (teriery) o krótkiej i szorstkiej sierści przeważają włosy pierwotne, z kolei u bokserów włosy pierwotne są znacznie skrócone, natomiast ilość włosów wtórnych, miękkich jest wyraźnie zwiększona co nadaje sierści psów tych ras specyficzny „miękki” charakter.
Barwa włosa zależy od obecności komórek barwnikowych zlokalizowanych w warstwie korowej włosa.
ORGANIZACJA OKRYWY WŁOSOWEJ
Strukturą jednostkową okrywy włosowej jest mieszek włosowy, w skład którego wchodzi jeden centralnie usytuowany włos pierwotny, kilka (do 5) okalających go krótszych włosów pierwotnych oraz kilka do kilkunastu miękkich włosów wtórnych. Każdy mieszek włosowy uzupełniany jest przez gruczoł łojowy i potowy oraz mięsień napinacz włosa, który odpowiedzialny jest za „stroszenie” sierści stanowiącej funkcję termoregulacyjną jak i behawioralną. U psów włosy pierwotne posiadają własne gruczoły potowe i łojowe oraz mięsień napinacz włosa. Mieszki tworzą tzw. zespoły włosowe tj. ich skupiska mieszków (kępki włosowe).