Występowanie atopii u kotów i psów jest w znacznym stopniu uwarunkowane czynnikami genetycznymi.
Atopowe zapalenie skóry u zwierząt jest coraz częściej diagnozowane (u około 10-15% psów). Atopia jest wieloczynnikową, przewlekłą, zapalno-świądową chorobą skóry. W jej przebiegu dochodzi do wytwarzania przeciwciał klasy IgE w wyniku zetknięcia się z alergenami środowiskowymi, których może być wiele.
Najczęściej występującymi alergenami są:
- roztocza kurzu domowego – są to alergeny, które mogą być przyczyną atopii nawet u około 60-80% psów (np. Dermatophagoides sp.),
- pyłki drzew, np. brzozy, dębu, topoli, wierzby i traw, np. tymotki, także mogą uczulać,
- roztocza magazynowe – coraz częściej spotykane, ich obecność jest przyczyną reakcji alergicznej u około 20-70% psów atopowych w zależności od rodzaju roztoczy (Tyrophagus putrescentiae, Lepidoglyphus detrusor, Acarus siro),
- często spotkać można się z reakcją uczuleniową na antygeny pleśni i grzybów, np. Penicillium, Aspergillus, Alternaria i inne,
- również właściciela mogą stać się źródłem alergenów, ponieważ nie tak rzadko zdarzają się uczulenia na alergeny naskórka ludzkiego.
Co warto podkreślić, u wszystkich psów i kotów z atopią, mamy do czynienia z zaburzoną funkcją bariery skórnej, a także nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego zarówno na poziomie komórkowym, jak i humoralnym. Wczesny wykwit w postaci rumienia jest podstawowym objawem atopowego zapalenia skóry. Dodatkowo, w kolejnych etapach choroby występują: przerzedzenie włosa, łysienie, wtórne ropne zapalenie skóry (na tle bakteryjnym i grzybiczym), występowanie strupów, przebarwienia i lichenizacja.
W dużym stopniu to niewłaściwie funkcjonująca bariera naskórkowa w wyniku zaburzonej budowy przyczynia się do wystąpienia atopii. Prawidłowo funkcjonująca warstwa rogowa naskórka chroni przed przenikaniem alergenów i ich kontaktem z komórkami oraz elementami układu immunologicznego skóry (SIS – skin immune system). Wśród komórek układu immunologicznego skóry możemy wymienić keratynocyty, makrofagi, komórki Langerhansa, mastocyty, limfocyty i inne występujące w naskórku lub w skórze właściwej komórki. Im częstszy jest kontakt alergenów z tymi komórkami, tym silniej wyrażone są objawy nadwrażliwości (złożony mechanizm).