Zapalenie ucha zewnętrznego to przypadłość, która niestety jest dość częstym problemem dotykającym zwierzęta. Etiopatogeneza tego schorzenia jest złożona – wyróżniamy zapalenie ucha zewnętrznego pierwotne, wtórne i nawracające. Przyczyny pierwotnego zapalenia to w większości zaburzenia dermatologiczne i endokrynologiczne, ale również urazy i pasożyty. Do przyczyn wtórnego zapalenia zaliczyć można bakterie: między innymi Pseudomonas spp. Staphylococcus spp., Streptococcus spp. i grzyby drożdżopodobne – Malassezia spp. oraz Candida spp. Zarówno bakterie jak i grzyby są także czynnikami, które podtrzymują zapalenie. Dodatkowo występować mogą czynniki predysponujące, czyli takie, które ułatwiają pojawienie się otits externa, lecz same w sobie nie są w stanie go wywołać. Są to między innymi: kształt małżowiny usznej, nadmierne owłosienie, wilgotność i niedrożność kanału słuchowego. Również efekty nieprawidłowej pielęgnacji lub leczenia są czynnikami predysponującymi. Największym problemem diagnostycznym jest sytuacja, w której do zapalenia ucha zewnętrznego dochodzi w wyniku działania zarówno czynników pierwotnych, wtórnych i predysponujących. Mówimy wtedy o występowaniu zapaleń nawracających, niepoddających się leczeniu.
W sytuacji, gdy otitis externa jest problemem przewlekłym, trwającym dłużej niż 6 tygodni, może dochodzić do pogłębiania się procesu zapalnego, który dotnie również ucho środkowe (otitis media), a nawet ucho wewnętrzne (otitis interna). Do rozwoju zapalenia ucha środkowego najczęściej dochodzi, kiedy w kanale słuchowym są obecne zmiany rozrostowe, które utrudniają usunięcie wysięku lub gdy zapalenie ucha zewnętrznego wynika z obecności w kanale słuchowym ciała obcego, które powoduje perforację błony bębenkowej. W przypadku zapalenia ucha środkowego dochodzi do nagromadzenia się wysięku zapalnego o charakterze surowiczym, krwotocznym lub ropnym. W wyniku tego dochodzi do zmiany barwy, uwypuklenia, a nawet pomarszczenia, zgrubienia i zwapnienia błony bębenkowej. Trafna diagnoza jest zwykle stawiana po dłuższym czasie, gdy dochodzi do nawrotów zapaleń ucha zewnętrznego, które nie poddają się leczeniu. Samo rozpoznanie zapalenia w uchu środkowym nie jest niestety najłatwiejsze – badanie radiologiczne może nie pokazać zmian wysiękowych, dlatego zalecane jest wykonanie rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej. Tomografia komputerowa jest nazywana „złotym standardem”, który stosowany jest przez większość lekarzy weterynarii. W wielu przypadkach objawy zapalenia ucha środkowego przypominają objawy zapalenia ucha zewnętrznego. Są to świąd, potrząsanie głową, ból, który może być też związany z otwieraniem pyska oraz wspominaną już obecność wysięku. Zapalenie w uchu środkowym może również powodować pojawianie się objawów neurologicznych: uszkodzenie nerwu twarzowego, zespół Hornera lub zespół przedsionkowy.
Zespół Hornera to zespół objawów okulistycznych, które pojawiają się na skutek przerwania lub uszkodzenia włókien współczulnych unerwiających gałkę oczną i mięśnie. Z przyczyn anatomicznych unerwienie przywspółczulne jest zdecydowanie mniej podatne na uszkodzenia niż unerwienie współczulne, które jest bardziej skomplikowane i rozbudowane, a w związku z tym narażone na uszkodzenia. Istotne jest, żeby lekarz weterynarii podczas przeprowadzania badań diagnostycznych dokładnie ustalił miejsce uszkodzenia nerwów, ponieważ ma ono wpływ na przebieg choroby, rokowanie i dalsze leczenie. Najczęściej spotykanym jest zazwojowy zespół Hornera, wśród przyczyn którego można wymienić zapalenie ucha zewnętrznego i środkowego, uszkodzenia głowy i szyi będące następstwem wypadków drogowych oraz urazy tępe. Objawy kliniczne są zazwyczaj jednostronnie i obejmują zwężenie źrenicy (myosis), cofnięcie gałki ocznej (endophtalmus), opadanie górnej powieki i zwężenie szpary powiekowej (ptosis). Dodatkowo, w wyniku rozszerzenia naczyń włosowatych, może wystąpić lokalne podwyższenie temperatury, jak również przekrwienie błony śluzowej jamy nosowej oraz przejściowy spadek ciśnienia śródgałkowego. Rzadziej występującymi objawami są trudności w przyjmowaniu pokarmu i nadmierne ślinienie
Jeśli to zapalnie ucha środkowego jest przyczyną zespołu Hornera, to rokowanie jest zwykle dobre, a leczenie prostsze niż w przypadku wystąpienia zmian w neuronach przedzwojowych. Leczenie polega oczywiście na usunięciu przyczyny, czyli zwalczeniu zapalenia ucha zewnętrznego i środkowego. Ważne, by przed wprowadzeniem leczenia starannie wykonać badanie kliniczne, otologiczne oraz cytologiczne i ewentualnie posiew bakteriologiczny materiału z kanału słuchowego. Takie postępowanie pozwoli wdrożyć odpowiednie preparaty do terapii miejscowej i ogólnej. Zaleca się, by leczenie trwało kilka tygodni, natomiast wizyty kontrolne zwierzęcia u lekarza weterynarii powinny odbywać się co 2 tygodnie.
Przechodzeniu procesu zapalnego z ucha zewnętrznego w głąb kanału słuchowego można oczywiście zapobiegać. Ważne, by właściwie przeprowadzić diagnostykę różnicową, która wskaże pierwotną przyczynę otitis externa. Pozwoli to również zapobiec nawrotom tego problemu w przyszłości. Gdy u naszego pupila dojdzie do wystąpienia stanu zapalnego w kanale słuchowym polecamy stosowanie preparatów VET PROTECTOR USZY. Preparaty te zapewniają kompleksową terapię – VET PROTECTOR PRO USZY – START jest specjalistycznym płynem, który usuwa nadmiar woskowiny, który przeznaczony jest do stosowania w gabinecie weterynaryjnym przez lekarza weterynarii, a VET PROTECTOR USZY – PLUS jest preparatem przeznaczonym do pielęgnacji uszu przez opiekuna w domu.
BIBLIOGRAFIA:
1. Pomorska-Handwerker D., Guzera M. „Otitis externa – rozpoznawanie i leczenie. Klasyfikacja przyczyn choroby” Magazyn weterynaryjny 06/2019.
2. Sapierzyński R. „Powikłania zapalenia ucha zewnętrznego u psów i kotów” Życie weterynaryjne 90(8)/2015.
3. Rosychuk R.A.W „Management of otitis externa/media in the dog and cat”.
4. Taszkun I. „ Postępowanie diagnostyczne w przypadku otitis externa u psów” Życie weterynaryjne 88(4)/2013
5. Madany J., Wrześniewska K. „Zespół Hornera u psów i kotów – okulistyczny sygnał występowania chorób o zróżnicowanym charakterze” Życie Weterynaryjne 93(10)/2018.
6. Ofri R.: Neurookulistyka, W: Okulistyka weterynaryjna Slattera. Maggs D.J., Miller P.E., Ofri R. Elsevier, Urban and Partner, Wrocław 2009, 351–388.
7. Penderis J.: Diagnosis of Horner’s syndrome in dogs and cats. In Practice. 2015, 37, 107–119.
